Στον αστερισμό της απερισκεψίας

Αρχίζουν τη σεξουαλική ζωή τους πολύ νωρίς και εθίζονται στο να αψηφούν τους κινδύνους. Οι Έλληνες έφηβοι ρισκάρουν συστηματικά να βρεθούν αντιμέτωποι με σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα καιανεπιθύμητες εγκυμοσύνες
Όταν είσαι 14 ετών έχεις όλη τη ζωή μπροστά σου. Έχεις άπλετο χρόνο να
μάθεις, να γνωρίσεις τον κόσμο, να ερωτευτείς, να ζήσεις τη χαρά μιας γεμάτης και ώριμης σεξουαλικής επαφής, όταν θα είναι η κατάλληλη στιγμή να τη βιώσεις. Εσύ όμως βιάζεσαι, ακριβώς επειδή είσαι 14 ετών. Θεωρείς ότι ο κόσμος σού ανήκει, εδώ και τώρα, ότι τίποτα δεν μπορεί να σε αγγίξει, ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση να συμβεί ποτέ κάτι κακό σε εσένα. Είναι και οι φίλοι ή οι φίλες που έχουν κάνει σεξ εδώ και καιρό- εσύ πώς να μείνεις πίσω; Είναι και το αγόρι ή το κορίτσι σου, που τα «φτιάξατε» πρόσφατα, και αφού «κάνατε φάση» μια δυο φορές τώρα πρέπει να προχωρήσετε, αφού έτσι κάνουν όλοι. Και πού να χρησιμοποιείς προφυλακτικό τώρα, αφού χαλάει την εικόνα. Είπαμε, είσαι 14 χρόνων και πρέπει να ζήσεις τον μύθο σου.

Ο μύθος αυτός όμως μπορεί να μετατραπεί κυριολεκτικώς εν μια νυκτί σε μια όχι και τόσο παραμυθένια πραγματικότητα. Διότι οι άλλοι, οι φίλοι και οι γνωστοί, δεν θα είναι εκεί σε περίπτωση που ζήσεις μια τραυματική σεξουαλική εμπειρία, δεν θα είναι εκεί αν μείνεις έγκυος, δεν θα είναι μαζί σου στο χειρουργικό κρεβάτι εάν πρέπει να κάνεις άμβλωση, δεν θα παίρνουν μαζί σου θεραπεία εάν κολλήσεις κάποιο σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα. Είσαι όμως έφηβος και δυστυχώς όλα αυτά δεν τα σκέφτεσαι, όπως δείχνει μια νέα μελέτη ειδικών της Μονάδας Εφηβικής Υγείας στη Β΄ Παιδιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου των Αθηνών που έχει την έδρα της στο Νοσοκομείο Παίδων «Π. &Αγλ. Κυριακού» (διευθυντής ο καθηγητής Δ. Καφετζής ).

Η μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στο τελευταίο τεύχος του επιστημονικού περιοδικού «Journal of Ρediatric and Αdolescent Gynecology», περιελάμβανε 1.538 μαθητές από 20 Γυμνάσια και Λύκεια της Αττικής και τα αποτελέσματά της μάλλον θα πρέπει να βάλουν σε σκέψεις τόσο τα ίδια τα παιδιά που παίζουν πολλές φορές... ρώσικη ρουλέτα με το μέλλον τους στον βωμό μιας απερίσκεπτης σεξουαλικής συνεύρεσης, αλλά πολύ περισσότερο τους γονείς, τους καθηγητές και την ίδια την πολιτεία, που παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαπαιδαγώγηση των εφήβων της χώρας μας.

Το 16% των εφήβων που συμμετείχαν δήλωσε ότι έχει σεξουαλικές σχέσεις- τα «πρωτεία» κρατούσαν τα αγόρια, αφού η αναλογία σεξουαλικώς ενεργών αγοριών ήταν τρία προς ένα σε σχέση με τα κορίτσια. Το «ντεμπούτο» τους στο σεξ οι Έλληνες έφηβοι το κάνουν στην ηλικία των 14 ετών κατά μέσο όρο- ένα επιπλέον ποσοστό της τάξεως του 20% των παιδιών ανέφερε όμως ότι είχε έστω και κάποιου άλλου είδους σεξουαλική εμπειρία, η οποία σε ορι σμένες περιπτώσεις ξεκινούσε από την ηλικία των 12 ετών!

«Υπάρχει όμως σωστή ηλικία για να ξεκινήσει η σεξουαλική δραστηριότητα;» είναι το εύλογο ερώτημα που γεννάται. Όπως αναφέρει στο «Βήμα» η επικεφαλής ερευνήτρια της μελέτης, λέκτορας Εφηβικής Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου των Αθηνών και επιστημονική υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας κυρία Άρτεμις Τσίτσικα, «δεν υπάρχει μια απλή απάντηση σε αυτή την ερώτηση,αλλά το μήνυμα που πρέπει να δοθεί είναι ότι η σεξουαλική πράξη είναι από τα κορυφαία και συγκλονιστικότερα γεγονότα της ζωής,αρκεί να υπάρχει η ψυχοκοινωνική και γνωσιακή ωριμότητα για την απόλαυσή της». Η κυρία Τσίτσικα εξηγεί ότι αν και δεν υπάρχει συγκεκριμένο ηλικιακό κατώφλι και η συμβουλή εξατομικεύεται «είναι προτιμότερο να προάγεται η αποχή ως και την όψιμη εφηβεία, δηλαδή μετά τα 17 έτη,οπότε οι στόχοι της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης έχουν συνήθως κατακτηθεί και μια λειτουργική ρομαντική σχέση σε ρεαλιστικό πλαίσιο είναι πλέον εφικτή». Σύμφωνα με την ειδικό, η άποψη αυτή ισχυροποιείται από στοιχεία μελετών τα οποία αποδεικνύουν ότι η πρώιμη έναρξη της σεξουαλικής ζωής των εφήβων συσχετίζεται με σχολική αποτυχία, με πολλούς σεξουαλικούς συντρόφους, με μη ασφαλή σεξουαλική δραστηριότητα, με βίαιη σεξουαλική συμπεριφορά και με άλλες συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, όπως η χρήση καπνού και αλκοόλ. Δεν είναι τυχαίο ότι σε μελέτη που έγινε στις ΗΠΑ σχετικά με την εφηβική εγκυμοσύνη, τα δύο τρίτα των εφήβων που συμμετείχαν ανέφεραν εκ των υστέρων ότι θα προτιμούσαν να είχαν ξεκινήσει αργότερα τη σεξουαλική τους ζωή. Στερνή μου γνώση να σ΄ είχα πρώτα...

Σωστή προφύλαξη ο ένας στους τρεις
Η πραγματικότητα όμως είναι ότι πολλοί έφηβοι- όπως μάλλον είναι επόμενο- δεν έχουν αυτή τη γνώση με αποτέλεσμα να ξεκινούν τη σεξουαλική τους ζωή σε πολύ «τρυφερή» ηλικία. Θα περίμενε ωστόσο κάποιος ότι εν έτει 2010 θα είχαν τουλάχιστον τη γνώση να προστατεύουν τον εαυτό τους κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής. Και όμως, δυστυχώς αποδεικνύεται από τα στοιχεία της μελέτης ότι τα πράγματα είναι διαφορετικά: αν και εννέα στους 10 σεξουαλικώς ενεργούς εφήβους αναφέρουν ότι...σε γενικό πλαίσιο χρησιμοποιούν προφυλακτικό κατά τη σεξουαλική επαφή- σε ίδια ποσοστά οι έφηβοι δηλώνουν σίγουροι ότι είναι καλά ενημερωμένοι σχετικά με όσα αφορούν το σεξ και τους κινδύνους του- μόλις το 32% κάνει σωστή χρήση του (δηλαδή σε κάθε επαφή και καθ΄ όλη τη διάρκεια της επαφής). Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα το γεγονός ότι τουλάχιστον οι μισοί από τους εφήβους δεν είχαν επαρκή προστασία στο σεξ (δεν χρησιμοποιούσαν καμία μέθοδο προστασίας ή χρησιμοποιούσαν μη ασφαλείς μεθόδους, όπως η απόσυρση, το γνωστό δηλαδή «τράβηγμα» ή η αποκαλούμενη μέθοδος του ρυθμού, η οποία ουσιαστικώς αφορά προγραμματισμό των σεξουαλικών επαφών ανάλογα με τον εμμηνορρυσιακό κύκλο της κοπέλας). Σκίζει το «χάπι της επόμενης ημέρας»
Πού καταλήγει αυτή η ανώριμη συμπεριφορά; Μεταξύ άλλων στο λυπηρό γεγονός ότι το 8,2% των κοριτσιών δηλώνει, σύμφωνα με τη μελέτη, ότι έχει κάνει χρήση επείγουσας αντισύλληψης, ή αλλιώς του αποκαλούμενου «χαπιού της επόμενης ημέρας». Ένα φάρμακο που πρέπει να λαμβάνεται με ειδική συνταγογράφηση, αλλά το οποίο, ως φαίνεται, τα μικρά κορίτσια το έχουν περάσει για ...καραμέλα.

Και βέβαια υπάρχουν πολλά ακόμη ...παρατράγουδα ικανά να αλλάξουν ριζικά, ακόμη και να καταστρέψουν τη ζωή των εφήβων. Για παράδειγμα μια ανεπιθύμητη κύηση, η οποία οδηγεί στη γέννηση ενός παιδιού από ένα ...παιδί. Αν και η συγκεκριμένη μελέτη δεν περιλαμβάνει στοιχεία σχετικά με ανεπιθύμητες κυήσεις, η κυρία Τσίτσικα σημειώνει ότι αναδρομική μελέτη δύο μεγάλων μαιευτηρίων της χώρας μας που διήρκεσε 10 και πλέον έτη (1985- 1998) έδειξε ότι το 7,53% των γεννήσεων ήταν από έφηβες μητέρες. «Η εφηβική κύηση είναι υψηλού κινδύνου με επιπτώσεις στην υγεία της μητέρας και του παιδιού, ενώ συνδέεται και με υψηλά ποσοστά αυτόματης αποβολής τα οποία φθάνουν ως και στο 14%».

Μεγάλος αριθμός εφήβων κοριτσιών όμως αποφασίζει να θέσει ένα τέλος σε μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Εκτιμάται ότι περίπου μισές από τις εφηβικές εγκυμοσύνες καταλήγουν σε άμβλωση με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των κοριτσιών, αλλά και για τη μελλοντική γονιμότητά τους. Σύμφωνα με την επιστημονική υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας «το θέμα των αμβλώσεων στις εφήβους καλύπτεται από ένα πέπλο μυστηρίου.Ελπίζουμε ότι με μια νέα μελέτη την οποία ξεκινήσαμε θα έχουμε κάποια αποτελέσματα σχετικά με τις αμβλώσεις των εφήβων σε λίγους μήνες».

Αύξηση στα νοσήματα του σεξ
Αυτό το επικίνδυνο «jenga», που μπορεί να κάνει τη ζωή ενός εφήβου να...καταρρεύσει, συμπληρώνει ο κίνδυνος που φέρει τον τίτλο των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων. «Τέτοιου είδους νοσήματα εμφανίζουν αυξητική τάση στην εφηβεία,ενώ στις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες ελέγχονται σημαντικά» λέει η κυρία Τσίτσικα. Η ειδικός σημειώνει ότι «τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα μπορούν να απειλήσουν την υγεία, τη λειτουργικότητα, τη μελλοντική γονιμότητα αλλά και την ίδια τη ζωή ενός εφήβου.Ετσι,εκτός από την εκπαίδευση στη χρήση προφυλακτικού σε κάθε σεξουαλική επαφή, είναι σημαντική η εφαρμογή προγραμμάτων πρωτογενούς πρόληψης (εμβολιασμοί) και δευτερογενούς πρόληψης σε σεξουαλικώς δραστήριους εφήβους, όπως ο έλεγχος με τεστ Παπ των κοριτσιών,αλλά και η ανίχνευση δυνητικώς ασυμπτωματικών παθογόνων όπως τα χλαμύδια». Γονείς και έφηβοι πρέπει επίσης να γνωρίζουν ότι έχουν πλέον στα χέρια τους ένα σημαντικό προληπτικό «όπλο» ενάντια στον σεξουαλικώς μεταδιδόμενο ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (ΗΡV) ο οποίος είναι ο κύριος «ένοχος» για εμφάνιση καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στις γυναίκες: πρόκειται για ένα εμβόλιο το οποίο θεωρείται ιδανικό από τους ειδικούς να χορηγείται στην εφηβική ηλικία και δη πριν από την πρώτη σεξουαλική επαφή, καθώς τότε ο οργανισμός βρίσκεται σε ανοσοποιητική ετοιμότητα και δεν έχει ακόμη εκτεθεί σε καρκινογόνα στελέχη του ιού.

Ζεις το «τώρα», πληρώνεις το «μετά»
Θα αναρωτιόταν κάποιος τι είναι αυτό που κάνει τους εφήβους να δείχνουν τόσο ανώριμη συμπεριφορά σχετικά με ένα ζήτημα που αποτελεί τη χαρά της ζωής, αλλά μπορεί με τις λάθος κινήσεις να μετατραπεί σε ...δράμα. Μια πρώτη απάντηση είναι ακριβώς το ότι διάγουν την πιο «εύθραυστη» και ανατρεπτική περίοδο της ζωής ενός ανθρώπου, την εφηβεία. Η κυρία Τσίτσικα εξηγεί ότι ο τρόπος σκέψης κατά τη διάρκεια της εφηβείας είναι πολύ ιδιαίτερος, αφού ο έφηβος ζει μόνο για το παρόν, θεωρεί τον εαυτό του άτρωτο. «Ο έφηβος νιώθει ότι τίποτα δεν μπορεί να του συμβεί, ζει τον δικό του “προσωπικό μύθο”, όπως τον ονομάζουμε».

Στην πρώιμη εφηβεία δεν έχει επίσης αναπτυχθεί η υποθετική και αφηρημένη σκέψη που θα οδηγήσει τον έφηβο στο να αναλογιστεί τις πιθανές συνέπειες των πράξεών του. «Έτσι συνάπτει έντονες σχέσεις, ακολουθεί το μοτίβο της σειριακής μονογαμίας,δηλαδή μια σχέση κάθε φορά, η οποία όμως διαρκεί λίγο,εξιδανικεύει συντρόφους και φίλους, τις συμβουλές των οποίων ακολουθεί τυφλά». Οι φίλοι όμως δεν είναι πάντα οι καλύτεροι συμβουλάτορες, όπως αποδεικνύει η μελέτη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας: όσοι έφηβοι έχουν αδέλφια και φίλους μυημένους στο σεξ αντιμετωπίζουν επτά φορές περισσότερες πιθανότητες να έχουν και εκείνοι μπει στον κόσμο της σεξουαλικής εμπειρίας και 10 φορές περισσότερες πιθανότητες να έχουν σεξουαλική επαφή.

thtsoli@tovima.gr

ΓΟΝΕΙΣ, ΞΕΠΕΡΑΣΤΕ ΤΟ ΤΑΜΠΟΥ!
Ο έφηβος,σύμφωνα με την κυρία Τσίτσικα, ουσιαστικά εκφράζει τα ψυχοκοινωνικά θέματα της εποχής του,αποτελεί τον καθρέφτη της κοινωνίας στην οποία ζει. Και η κοινωνία αυτή, τουλάχιστον η ελληνική,είναι δυστυχώς ακόμη μια κοινωνία στην οποία οι γονείς δεν μιλούν στα παιδιά τους για το σεξ, που συνεχίζει να αποτελεί θέμα ταμπού.«Η συζήτηση σχετικά με το σεξ, απλοποιημένη μεν αλλά χωρίς τη χρήση εύκολων τρικ όπως “τα μωρά τα φέρνει ο πελαργός” πρέπει να ξεκινά από την παιδική ηλικία- από τη στιγμή που γεννώνται τα πρώτα ερωτήματα» συμβουλεύει η κυρία Τσίτσικα σπεύδοντας όμως να προσθέσει ότι«οι γονείς οφείλουν να προσέχουν όχι μόνο τη χρονολογική αλλά και την αναπτυξιακή ηλικία των παιδιών τους όταν αποφασίζουν να κάνουν συζήτηση για το συγκεκριμένο θέμα».Είναι μάλιστα πολύ σημαντικό οι γονείς να εκθέτουν στη συζήτηση με τα παιδιά τους τα στοιχεία σχετικά με τους κινδύνους στο σεξ«χωρίς όμως να παρουσιάζουν τη σεξουαλική πράξη ως μόνο μια πηγή κακού δημιουργώντας φόβο. Πρέπει να εξηγούν ότι είναι η ωραιότερη πράξη φθάνει να γίνεται στον σωστό χρόνο, με τον κατάλληλο σύντροφο και έχοντας την απαραίτητη πληροφόρηση».

Πράγματι οι γονείς,και δη η μητέρα,μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στις σεξουαλικές πρακτικές των εφήβων παιδιών τους,όπως αποδεικνύει και η νέα μελέτη. Οι έφηβοι που ζουν με τη μητέρα τους έχουν σχεδόν 70% λιγότερες πιθανότητες να έχουν γενικώς σεξουαλικές εμπειρίες και 60% λιγότερες πιθανότητες να έχουν κάνει σεξ σε σύγκριση με όσους δεν βρίσκονται κάτω από τις μητρικές «φτερούγες». Αύξηση των πιθανοτήτων να ξεκινήσουν πολύ νωρίς τη σεξουαλική τους ζωή έχουν επίσης οι έφηβοι που έχουν βιώσει ένα διαζύγιο ή τον θάνατο ενός γονέα. Οι γονείς λοιπόν πρέπει να μην ξεχνούν ότι είναι οι κύριοι «στυλοβάτες» για τον έφηβο. Ωστόσο, συχνά, λόγω του σύγχρονου πιεστικού ρυθμού ζωής και των οικονομικών αναγκών,βρίσκονται για πολλές ώρες μακριά από το σπίτι και από την καθημερινότητα των παιδιών τους. Ετσι τον ρόλο τους αντικαθιστά μεταξύ άλλων το σερφάρισμα στο Ιντερνετ- συχνά σε σελίδες πορνογραφικού περιεχομένου-,αλλά και τα ΜΜΕ που προάγουν το πρότυπο του σεξουαλικώς απελευθερωμένου ατόμου στο οποίο απουσιάζει το συναίσθημα και ο ρομαντισμός.

Την ίδια στιγμή η ελληνική πολιτεία, η οποία οφείλει να διαδραματίσει τον δικό της ρόλο στη διαμόρφωση των εφήβων, έχει εισαγάγει ως έναν βαθμό προγράμματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία της, ωστόσο η προσπάθεια δεν είναι συστηματική. Είναι όμως υψίστης σημασίας, όπως αποδεικνύουν τα στοιχεία αυτής της μελέτης, να συνειδητοποιήσουν τουλάχιστον οι ενήλικοι ότι δεν μπορούν να επιδεικνύουν...εφηβική συμπεριφορά σε ό,τι αφορά το μέλλον του μέλλοντός μας.

tovima.gr/